حافظ شناسی

[F@temeh]

سلام!


بحث و جدل درمورد حافظ خیلی زیاده و نظراتِ مختلفی در مورد خود حافظ و شعرهاش هست.
دیدگاه ها مختلفند ، بیشتر آدم های اهل فضل و ادب معتقد ند که اشعار حافظ برگرفته از معانیِ قرآن و احادیث هست .آنها حافظ رو قبل از اینکه شاعر بدانند یک مفسر میدانند. و به این دلیل تفال زدن به دیوان حافظ را درست میدانند.

اما در مقابل بعضی دیگر حافظ را تنها یک شاعر میدانند که با حوصله ی تمام روی اشعارش کار کرده . و اشعارش را فقط از نظر ادبی ممتاز و دراوج میدانند و تقدّ سی برای آن قائل نیستند.

بعضی دیگر میگویند حافظ با مهارتی که در شاعری داشته است طوری از کلمات در شعرش استفاده کرده که هر کس میتواند برداشت خاصی از شعر داشته باشد و همین باعث شده که مردم برای تفال نزد دیوان حافظ بروند ، درواقع این افراد معتقند حافظ مردم را سرکار گذاشته! و برای حرفشان به این بیت استناد میکنند:

" حافظم در مجلسی دُردی کشم در محفلی بنگر این شوخی که چون با خلق صنعت میکنم "​

احتمالن دیدگاه های دیگه ای هم درمورد حافظ و مذهب حافظ وجود داره. البته این مطالب بالا شنیده ها و خونده های من بوده و منبع مستندی ندارم واسشون . توضیحاتی که دادم مختصر و کوتاه بود. اگر کسی بازهم چیزی میدونه لطفن دریغ نکنه .


+حالا شما چه دیدگاهی دارین؟ بنظرتون عارفانس؟ عاشقانس؟ اجتماعیه؟ سره کاریه؟!

+بنظرتون صرفا بازی با کلمات هست یا فراتر از اینهاست؟

+راجع به مذهبِ حافظ چی فکر میکنید؟


کلن انسان عجیبیه حافظ! به شخصه دوست دارم بیشتر درموردش بدونم!

 

[hermes]

پاسخ : حافظ شناسی

فقط حرصم میگیره که چرا تو کتابای درسی ، هر جا معشوقش منظور بوده ، میگفت معشوقش خداست.

آقا اصن حافظ عارف ، اما از خاک باید رفت به افلاک. از فرش به عرش . از زمین باس آسمونی شد.من فک نمیکنم که فقط و فقط برای خدا گفته باشه.

 

[F@temeh]

پاسخ : حافظ شناسی

آقا اصن کتاب درسی رو که ولش کن

آخه یجوریه که هرکسی میتونه هر برداشتی میخواد بکنه درباره ی اون معشوقش. شاید واقعن منظورش خدا بوده شایدم منظورش معشوقش بوده یا هر چیز دیگه ! کسی چه میدونه

 

[سنگین دل]

پاسخ : حافظ شناسی

حديث عشق ز حافظ شنو، نه از واعظ / اگرچه صنعت بسيار در عبارت کرد
از دیدگاه من، حافظ به نوعی پیامبر آن زمانه بوده.(همچو استاد قمشه ای در زمانه ی ما) به چه معنا؟ به این معنا که در اون دوران این سه رواج داشته: اشعری مذهب، معتزله و شیعه
حافظ چه؟ نه جبری و نه اختیاری، به چه معنا؟ فرامذهب!
همیشه ی خدا بر سر شناختن مذهب حافظ بحث و اختلاف بوده، گروهی معتقدند که ایشون شیعه بودند(ارجاعتون میدم به کتاب حافظ شیرین سخن نوشته ی دکتر محمدمعین که بسیار شیک و شکیل به این نتیجه رسیدند که استاد حافظ شیعه بوده) و گروهی دیگر به طرز عجیبی به سنی بودن حافظ معتقدند(سنی شافعی) و...
اما به قول آن یگانه شاعر: بیا این داوری­ها را به پیش داور اندازیم
به نظرم، همين قدر که اين واژگان به کاربرده شده در اشعار حافظ رو بر معانی رايج زمانه تطبيق نکنيم، گام بزرگي در فهم مراد حافظ برمی داریم و سنی و شیعه بودن، آن قدرها هم جای بحث و چالش ندارد. به هر حال:
شعر حافظ همه بيت الغزل معرفت است/ آفرين بر نفس دلکش و لطف سخنش
ضمنا، به این منظور به دیوان حافظ تفال می زنند که اشعار آن استاد، به قولی نمایشگاه احوالات شناسی است و سر سوزنی از هر حال و احوالی در دیوان حافظ پیدا می شه.(ربط زیادی به برگرفتگی از قرآن و احادیث نداره)

 

[yasaman###]

پاسخ : حافظ شناسی

نمیشه شعرای حافظ رو فقط برگرفته از قرآن و احادیث گرفت چون خیلی جاها اون قدر معشوقو زمینی کرده که دیگه نمیشه به خدا نسبتش داد.

 

[سنگین دل]

پاسخ : حافظ شناسی

فقط حرصم میگیره که چرا تو کتابای درسی ، هر جا معشوقش منظور بوده ، میگفت معشوقش خداست.

آقا اصن حافظ عارف ، اما از خاک باید رفت به افلاک. از فرش به عرش . از زمین باس آسمونی شد.من فک نمیکنم که فقط و فقط برای خدا گفته باشه.

حافظ معشوقه ی زمینی رو هم مورد خطاب قرار می ده در شعرهاش:
شیوه و ناز تو شیرین خط و خال تو ملیح/ چشم و ابروی تو زیبا قد و بالای تو خوش
بله، منتها کتاب های درسی و وزارتی گزیده ی اشعاری هستند که اگر مخاطب، معشوق باشه، منظور از معشوق، خداوند هستش.

 

[F@temeh]

پاسخ : حافظ شناسی

خب نمیشه گفت که معشوقش کی بوده دقیقن. بنظرم برای همینه که میشه فال گرفت ! ینی هرجا معشوق مد نظره منظور اون چیزیه که ما میخوایم بش برسیم و اون چیزیه که براش نیت کردیم . فک کنم البته!

 

[Ali Monsefi]

پاسخ : حافظ شناسی

متأسفانه مقدور نیست برام که خیلی تو سایت فعال باشم ولی چند نکته رو به اختصار می گم:
یک جمله ی خوبی از استاد شفیعی کدکنی نقل می شه که: «آن‌ها که در تفسیر شعر حافظ کوشیده‌اند با رفع یکی از دو سوی تناقض شعر او را تفسیر کنند (الحادی محض یا مذهبی خالص) دورترین درک را از شعر او داشته‌اند.» (سپاس گزار کسی هستم که منو به این جمله رهنمون شد.)
نکته اینه که ما در لفظ به روشنی رندانه بودن شعر حافظ رو می بینیم؛ به این معنی که حافظ از اصطلاحات می خوارگان در کنار اصطلاحات عرفانی بهره می گیره. اما در معنی به این نکته دقت نمی کنیم که حافظ بارزترین شاعر گروه تلفیق ادب عارفانه و ادب عاشقانه ست. یعنی وقتی بیتی می گه که هم می تونیم از اون برداشتی عارفانه کنیم و هم برداشتی مملو از دنیاپرستی ما نباید (مانند بسیاری) بیایم یک معنی رو دور بریزیم! این کار بی معنیه که وقتی حافظ تلاش بسیار کرده تا شعرش چندوجهی و پرایهام و رندانه باشه و هم معنی عرفانی بدهد و هم غیرعرفانی و هم معشوقش زمینی به نظر بیاد و هم آسمانی ما یک نیمه ی این رو دور بریزیم. این طور نیست که یکی از این معانی درسته و معنی دیگه نکته ی انحرافی. توأم بودن این معانی ِ ظاهراً متضاده که زیباست. هنرنمایی حافظه این.
اما خب گاهی به یکی از این دو طرف مایل می شه و وقتی می فرماید «باده از جام تجلی صفاتم دادند» معنی عرفانی رو به ذهن متبادر می کنه و زمانی که می گه «وه که دردانه ای چنین نازک / در شب تار سفتنم هوس است» برداشت معنی عرفانی تقریباً ناممکنه.
نکته ی دیگه این که بهره ای که حافظ از قرآن در پرورش شعرش گرفته انکارناپذیره اما اون چیزی که حافظ رو بزرگترین می کنه دقیقاً این نکته نیست. (هر چند خودشون سروده ن که «هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم» اما به هر حال خودشون کرده اند!) هنرنمایی های حافظ اکثراً برگرفته از قرآن و احادیث نیست ولی گوهر معنا رو در موارد متعددی از قرآن گرفته و همین طور در جاهایی فرم بیان رو.
سخن دیگه این که حافظ در شعرش عقیده ای رو تبلیغ نمی کنه و به قول سرکار سنگین دل فرامذهب شعر می گه و وقتی داره از ارادت به امام علی می گه ما رو به تشیع دعوت نمی کنه و وقتی اصطلاحات عرفانی رو به کار می بره این گونه نیست که داره عرفان ابن عربی رو به ما یاد می ده. جدی ترین و مقدس نماترین ظواهر دین رو در معرض طنز و شوخی های خودش قرار می ده و از این نظر به گونه ای روشن فکره. از طرفی می فرماید «نیک و بد خود هم از خود بپرس / چرا بایدت دیگری محتسب» و «من اگر نیکم و گر بد تو برو خود را باش» و «مباش در پی آزار و هر چه خواهی کن» و ... (یک بیت مشخص رو متأسفانه الآن به یاد نمی آرم.) یعنی حافظ در بند تحمیل عقیده ش به دیگران نیست. اما این مسائل کاملاً جداست از این بحث که مذهب حافظ چی بوده. می دونیم که حافظ مسلمان معتقدی بوده که قرآن رو از بر داشته و در اشعارش به راز و نیاز سحرگاهیش اشاره می کنه. روایاتی هم که از زندگیش به دست ما رسیده اکثراً حاکی از اینه که دروس دینی رو فراگرفته بوده و مقید به شرع بوده. شواهد نشون می دن که حافظ اشعری مذهب معتدلی بوده ولی خب این صرفاً اهمیت تاریخی داره.

 

[F@temeh]

پاسخ : حافظ شناسی

بچه ها نظرتون در باره ی فال ِ حافظ چیه؟
چی تو شعراش داره که ما با استفاده از اون شعرا فال میگیریم؟
اصلا اعتقادی به فال ِ حافظ دارید؟

 

[n.r]

پاسخ : حافظ شناسی

بچه ها نظرتون در باره ی فال ِ حافظ چیه؟
چی تو شعراش داره که ما با استفاده از اون شعرا فال میگیریم؟
اصلا اعتقادی به فال ِ حافظ دارید؟

یه معلمامون درباره ی این گفت که چون حافظ میخواسته جدید و متنوع شعر بگه سعی کرده به دید جدید نگاه کنه و تقریبا هر بیت شعرش یه مطلبو میرسونه. واسه همین کسی که باهاش فال میگیره بالاخره خودشو و نیتشو تو یکی از بیتای شعر پیدا میکنه. من خودم زیاد اعتقادی به فالش ندارم.

 

[ریـحـانـه]

پاسخ : حافظ شناسی

به نظرم خاصیت شعرای حافظ چند بعدی بودنشه. برای همینه که هر مدل آدمی فال حافظ می گیره.
می شه ازش برداشت های مختلف کرد.

من فقط به اون توضیحاتش هیچ اعتقادی ندارم! آدم باید خودش فک کنه ببینه حافظ چی میگه به نظرم!

 

[F@temeh]

پاسخ : حافظ شناسی

من میگم که چرا فالش درست در میاد؟ اصن درست در میاد یا یه تلقینه؟
من کلا با فال رابطه ی خوبی ندارم فک میکنم که کلش باید تلقین باشه اینم همین جوریه؟

 

[ریـحـانـه]

پاسخ : حافظ شناسی

آخه بحث درست دراومدن یا نیومدن نیست. ینی مثلا واسه یکی میاد:
بسیار سفر باید تا پخته شود خامی/صوفی نشود صافی تا در نگشد جامی

فک کن یکی این فال براش میاد که میخواد واقعا بره سفر. بعد میگه: ئه ببین! واسه همینه سفرم سخته!
بعد یکی مریضه این فال براش میاد بعد: راس میگه همه ی این دردا مثه یه سفر به آخرته!
یکی میخواد بره! کلا پدیده ی رفتن! میخواد از یه رابطه بره کنار مثلا بعد: آره واقعا باید رفت ...

نمیدونم منظورمُ خوب گفتم یا نه.
کلا فالش عمومیت داره!

 

[F@temeh]

پاسخ : حافظ شناسی

آره با این موافقم که چون شعر هاش رو هر کسی میتونه جوری معنی کنه میشه فال گرفت.
ولی میگن حافظ به خاطره اینکه لسان الغیب هست میشه فال گرفت از دیوانش و این حرفا.

 

[ریـحـانـه]

پاسخ : حافظ شناسی

آهان!
خب من خودم موافقش نیستم. ینی در فوق العاده بودنُ پاک بودنُ ... حافظ شکی نیست ولی این غیب دیدن در مواقع و شرایط خیلی خاص اتفاق میفته.

کسی نظری نداره راجبه این قضیه؟

 

[sahere]

پاسخ : حافظ شناسی

من فالشو میگیرم
بیشتر وقتام درست در میاد ولی هیچ نظر خاصی درموردش ندارم
بیشتر به خاطر آرامشی که میده بهم و اینا میخونم.
بعد فک میکنم واسه همین خوبه که هر کس هرجور میخواد واسه خودش معنی کنه .
من خودم فقط میتونم تشخیص بدم که نیتم خوبه یا بد همین
اصن عاشق این فالای نتم که خصوصیتای شخصیتی مینویسن توش و میزنه و درستم درمیاد

اینجا حافظ شناسیه یا فال شناسی؟

 

[hosam.r]

این چند روزه به بهانه‌های مختلف هی یاد استاد حسین آهی میفتم.
کسی که قبل ۱۸ سالگیش کتاب بحور شعر فارسی رو می‌نویسه. کتابی که شفیعی کدکنی تحسینش می‌کنه و یکی مثل علامه همایی برش تقریظ می‌نویسه.
حدود چهارسال شرح حافظ در رادیو داشته که بعضی از فایل‌هاش موجوده.
صبح که بیدار شدم باز یادش افتادم و رفتم گوش بدم یه غزل رو.
برای آشنایی ‌با فصاحت و بلاغت حافظ خیلی خوبه به نظرم.
نکات بسیار ریزی هم در نسخه‌شناسی و تصحیح حافظ داره:

https://t.me/hafezkhaniye/1052
تو این کانال صوت‌هاش موجوده.
هر کدوم هم ۲۰ دقیقه بیشتر نیست ...

جعبه متن مخفی: حسین آهی

 

[hosam.r]

نرگس در ادبیات معمولا با تشبیه‌ش به چشم شناخته میشه ولی این بیت حافظ کاملا متفاوته(من قبلا فکر می‌کردم اولین بار خودش به کار برده این تصویر از نرگس رو ولی بعدا فهمیدم در دیوان جمال‌الدین عبدالرزاق و پسرش اومده. البته هیچکدوم به گرد این بیت حافظ هم نمی‌رسه!):

رسید موسم آن کز طرب چو نرگس مست
نهد به پای قدح هر که شش درم دارد!
​

عکسی که بالا گذاشتم رو به قصد همین بیت گرفته بودم کلا

درم: سکه‌ای که از نقره زده میشه. قاعدتا به رنگ سفید.

گلبرگ‌های نرگس 6 تاست!‌ نرگس شش درم داره!‌ شش درم در اینجا کنایه از پول کم هم هست... یعنی حتی کسی که فقط شش درم داره هم ...
و تاج وسط نرگس رو به قدح تشبیه می‌کنن. به همین اعتبار نوعی نرگس به اسم نرگس قدحی هم داریم. از اونجایی که زرد رنگ هم هست نهایت تناسب رو با جام زر داره! (‌کاش یه عکس از کنار هم گرفته بودم)

به پای چیزی نهادن( در مورد پول):‌ قدیم در میکده‌ها (و تا همین اواخر در رستوران‌ها!) پول باده رو زیر ساغرش یا روی سینیش می‌گذاشتن. و بعدها این به صورت کنایه دراومده و چیزی رو صرف چیزی کردن رو باهاش بیان می‌کنن.
و اینجا دقیقا نرگس شش درم به پای قدح گذاشته!

کلمه به کلمه‌ی بیت با هم تناسب داره و منسجمه ... حتی صفت مست برای نرگس برای اینکه قلندرانه همون پول کمش( شش درمش) رو به پای قدح میذاره...
‌برای من از اون بیت‌هایی بود که هی صفحه‌ی آخر کتابام می‌نوشتم
احتمالا خیلی از نکات این بیت رو می‌دونستید و گستاخی کردم با توضیحشون... فقط می‌خواستم لذتش رو باهاتون شریک شم!