حالت دوم: بن فعل‌هایی که آخرین حرفشان بی‌صدا است و یک هجا دارند. طبق اصل تطابق آوایی، بر اساس آخرین حرف صدادار بن فعل پسوند ar/er به انتهای بن اضافه می‌شود و بعد از آن، شناسه شخصی می‌آید. نمونه‌هایی از این بن‌ها yaz، çiz، gül است. مثال:
Ben yazarım (من می‌نویسم)
در جدول زیر می‌توانید حالت‌های مختلف این زمان را مطابق اصل تطابق آوایی ببینید:
Ben
-erim حرف صدا دار آخر بن e/i/ü/ö
-arımحرف صدادار آخر بن a/I/o/u
Sen
-ersin
-arsın
O
-er
-ar
Biz
-eriz
-arız
Siz
-ersiniz
-arsınız
Onlar
-erler
-arlar
حالت سوم: بن فعل‌هایی که حرف آخرشان بی‌صدا است و بیش از یک هجا دارند. بن فعل‌هایی مانند kullan و öğren و düşün با اضافه شدن پسوندهای ır/ir/ur/ür به زمان حال ساده تبدیل می‌شوند. مثال:
Ben kullanırım (من استفاده می‌کنم)
در جدول زیر می‌توانید حالت‌های مختلف این زمان را مطابق اصل تطابق آوایی ببینید:
سوالی مثبت
یکی از راه‌های سوالی کردن زمان حال ساده این است که بعد از پسوند r- فاصله ایجاد کنید. سپس یکی از پسوندهای mı/mi/mu/mü را بر اساس حرف صدادار قبل از r را اضافه می‌کنیم. بعد از آن هم پسوند شخصی (شناسه) را به آن متصل می‌کنیم. برای ضمیر onlar پسوند به r متصل می‌ماند. مثال:
?Ben yer miyim (آیا من غذا می‌خورم؟)
در جدول زیر می‌توانید حالت‌های مختلف این زمان را مطابق اصل تطابق آوایی ببینید:
ö/üo/ue/ia/ıآخرین حرف صدادار بن فعل
müyüm muyum miyim mıyım ben
müsün musun misin mısın sen
mü mu mi mı O
müyüz muyuz miyiz mıyız Biz
müsünüz musunuz misiniz mısınız Siz
-ler mi -lar mı -ler mi -lar mı onlar سوالی منفی
برای سوالی کردن منفی زمان حال ساده باید بر اساس آخرین حرف صدادار بن فعل پسوند maz/mez را به آن اضافه کنیم. بعد از آن فاصله ایجاد می‌کنیم و یکی از پسوندهای mı/mi را همراه با پسوند شخصی (شناسه) در انتهای فعل می‌آوریم. برای ضمیر onlar پسوند به بن فعل متصل می‌ماند. مثال:
?Sen yemez misin (آیا غذا نمی‌خوری؟)
در جدول زیر می‌توانید حالت‌های مختلف این زمان را مطابق اصل تطابق آوایی ببینید:
Ben
-mez miyim حرف صدادار آخر بن e/I/ü/ö
-maz mıyım حرف صدادار آخر بن a/ı/o/u
زمان حال استمراری در زبان ترکی با پسوند yor ساخته می‌شود. این پسوند به بن فعل می‌چسبد و به آن شناسه (پسوند شخصی) اضافه می‌شود. بن فعل با حذف کردن پسوندهای mak/mek از مصدر فعل حاصل می‌شود، برای مثال بن فعل yazmak می‌شود yaz.
چهار حالت مثبت، منفی، سوالی مثبت و سوالی منفی، هر کدام پسوند خاص خود را دارند.
حال استمراری مثبت
برای ساختن حالت مثبت زمان حال استمراری، باید به بن فعل توجه کنیم. اگر آخرین حرف بن فعل حرف صدادار بود، باید آن را حذف کنید. بعد بر اساس آخرین حرف صدادار بن فعل و بر اساس اصل تطابق آوایی، یکی از پسوندهای “ı/i/u/ü” را انتخاب می‌کنیم. بعد از آن پسوند زمان استمراری yor و بعد از آن شناسه (پسوند شخصی) را اضافه می‌کنیم. مثال:
حال استمراری منفی
برای ساختن حالت منفی زمان حال استمراری باز به سراغ بن فعل میرویم، اما برخلاف حالت مثبت، هیچ حرفی از بن را حذف نمی‌کنیم. به بن فعل یکی از پسوندهای mı/mi/mu/mü را بر اساس اصل تطابق آوایی می‌گذاریم. بعد از آن پسوند حال استمراری yor و پسوند شخصی (شناسه) را پشت سر هم می‌آوریم. مثال:
Ben yazmıyorum (من نمی‌نویس
ben
-müyorum برایü/ö
-muyorum برایu/o
-miyorum برایe/i
-mıyorum برای a/ı
sen
-müyorsun
-muyorsun
-miyorsun
-mıyorsun
O
-müyor
-muyor
-miyor
-mıyor
Biz
-müyoruz
-muyoruz
-miyoruz
-mıyoruz
Siz
-müyorsunuz
-muyorsunuz
-miyorsunuz
-mıyorsunuz
سوالی مثبت
برای سوالی کردن مثبت زمان حال استمراری، فعل را بعد از yor جدا می‌کنیم و mu را قبل از شناسه اضافه می‌کنیم. ضمیر Onlar استثنا است: در این حالت، تنها mı را به انتهای فعل اضافه می‌کنیم. برای اول شخص مفرد و اول شخص جمع، چون دو حرف صدادار نمی‌توانند پشت سر هم بیایند، حرف y میانجی را اضافه می‌کنیم. مثال:
?Ben yazıyor muyum (آیا من دارم می‌نویسم؟)
ben
-üyor muyum
-uyor muyum
-iyor muyum
-ıyor muyum
sen
-üyor musun
-uyor musun
-iyor musun
-ıyor musun
O
-üyor mu
-uyor mu
-iyor mu
-ıyor mu
Biz
-üyor muyuz
-uyor muyuz
-iyor muyuz
-ıyor muyuz
Siz
-üyor musunuz
-uyor musunuz
-iyor musunuz
-ıyor musunuz
Onlar
-üyorlar mı
-uyorlar mı
-iyorlar mı
-ıyorlar mı
سوالی منفی
سوالی منفی ساختن مشابه سوالی مثبت ساختن است. فعل منفی را به دو قسمت تقسیم می‌کنیم و بعد از yor واژه mu و شناسه می‌آوریم. Onlar از این قانون پیروی نمی‌کند و تنها به انتهای فعل mı اضافه می‌شود. مثال:
?Ben yazmıyor muyum (آیا من نمی‌نویسم؟)
Ben
-müyor muyum
-muyor muyum
-miyor muyum
-mıyor muyum
Sen
-müyor musun
-muyor musun
-miyor musun
-mıyor musun
O
-müyor mu
-muyor mu
-miyor mu
-mıyor mu
Biz
-müyor muyuz
-muyor muyuz
-miyor muyuz
-mıyor muyuz
Siz
-müyor musunuz
-muyor musunuz
-miyor musunuz
-mıyor musunuz
Onlar
-müyorlar mı
-muyorlar mı
-miyorlar mı
-mıyorlar mı
ده و تا کنون خود عمل یا آثار آن باقی مانده است، مثلا رفته‌ام، دیده‌ام و …
در زبان ترکی استانبولیعلاوه بر این کاربرد، از این زمان برای بیان نقل قول، بیان روایت و داستانی که از کسی شنیده‌ایم (ولی با چشم خود ندیده‌ایم) و روایت‌های تاریخی و داستانی استفاده می‌شود.
در زبان ترکی دو نوع گذشته ساده داریم:
گذشته ساده عادی که در مشابه زمان گذشته در فارسی را دارد و زمانی به کار می‌رود که بخواهیم از اتفاقی که در گذشته افتاده و ما از وقوع آن اطمینان داریم صحبت کنیم؛
گذشته ساده نقلی که زمانی به کار می‌رود که بخواهیم از وقایعی که از واقع شدن‌شان اطمینان نداریم صحبت کنیم و تنها می‌خواهیم نقل قول کنیم. این زمان در فارسی و انگلیسی معادل ندارند و در ترجمه مانند زمان گذشته ساده ترجمه می‌شوند.
فرض کنید از یکی از دوستان‌تان پرسیدید که تابستان کجا مسافرت رفته و او به شما می‌گوید که به ترکیه رفته است. حالا اگر کسی از شما بپرسد دوستتان به کجا سفر کرده شما باید از زمان گذشته ساده نقلی استفاده کنید و بگویید « Arkadaşım Türkiyeye gitmiş»، چون شما تنها شنیده‌اید و از این موضوع اطمینان ندارید.
پسوند مخصوص ساخت این زمان mış/miş/muş/müş است که به بن فعل متصل می‌شود. بن فعل با حذف کردن پسوندهای mak/mek از مصدر فعل حاصل می‌شود، برای مثال بن فعل yazmak می‌شود yaz.
چهار حالت مثبت، منفی، سوالی مثبت و سوالی منفی، هر کدام پسوند خاص خود را دارند.
حالت منفی
پسوند منفی‌ساز زمان گذشته ma/me است. بر اساس اصل تطابق آوایی، یکی از این پسوندها به انتهای بن فعل متصل می‌شود. بعد از آن، یکی از پسوندهای mış/miş را به فعل اضافه می‌کنیم. در واقع می‌توان گفت به بن افعال یکی از دو پسوندهای mamış/memiş متصل می‌شود. در آخر هم شناسه اضافه می‌شود. مثال:
سوالی مثبت
برای سوالی کردن فعل مثبت در زمان گذشته، کافی است فعل را بعد از پسوندهای mış/miş/muş/müş یکی از پسوندهای mı/mi/mu/mü را بعد از فعل گذشته بیاوریم. این پسوندها به فعل نمی‌چسبند و با فاصله در ادامه آن می‌آیند. Onlar استثنا است و تنها یکی از پسوندها mı/mi بعد از آن اضافه می‌شود. برای اول شخص مفرد و اول شخص جمع، برای اینکه دو حرف صدادار پشت سر هم نیایند y میانجی بین پسوند و فعل قرار می‌گیرد. مثال:
?Onlar gitmişler mi (آیا رفتند؟)
Ben
-müş müyüm برای ö/ü
-muş muyum برای o/u
-miş miyim برای e/i
-mış mıyım برای a/ı
Sen
-müş müsün
-muş musun
-miş misin
-mış mısın
O
-müş mü
-muş mu
-miş mi
-mış mı
Biz
-müş müyüz
-muş muyuz
-miş miyiz
-mış mıyız
Siz
-müş müsünüz
-muş musunuz
-miş misiniz
-mış mısınız
سوالی منفی
برای سوال منفی ساختن تنها کافی است که یکی از پسوندهای mı/mi را بعد از فعل با فاصله قرار دهیم. Onlar استثنا است و تنها یکی از پسوندها mı/mi بعد از آن اضافه می‌شود. برای اول شخص مفرد و اول شخص جمع، برای اینکه دو حرف صدادار پشت سر هم نیایند y میانجی بین پسوند و فعل قرار می‌گیرد. مثال:
?Onlar gitmemişler mi (آنها نرفتند؟)
Ben
-memiş miyim برای e/I/ö/ü
-mamış mıyım برای a/I/o/u
گذشته کامل فعل بودن
در حالت مثبت، زمان گذشته ساده فعل بودن به دو صورت ساخته می‌شود: حالت رسمی و قدیمی و حالت امروزی و غیررسمی
حالت قدیمی و رسمی
ما … بوده‌ایم Biz … imişiz
من … بوده‌ام Ben … imişim
شما … بوده‌اید Siz … imişsiniz
تو … بوده‌ای Sen … imişsin
آنها … بوده‌اند Onlar … imişler
او … بوده است O … imiş حالت امروزی و غیررسمی
ما … بوده‌ایم
Biz (y) -mişiz/-mışız/-muşuz/-müşüz
من … بوده‌ام
Ben (y) -mişim/-mışım/-muşum/-müşüm
شما … بوده‌اید
Siz (y) -mişsiniz/-mışsınız/-muşsunuz/-müşsünüz
تو … بوده‌ای
Sen (y) -mişsin/-mışsın/-muşsun/-müşsün
آنها … بوده‌اند
Onlar (y) -mişler/-mışlar/-muşlar/-müşler
او … بوده است
O (y) -miş/-mış/-muş/-müş
توجه: اگر دو حرف صدادار کنار هم قرار گرفتند، باید y میانجی بین پسوند و بن فعل قرار دهید.
حالت منفی
ما … نبوده‌ایم Biz … değilmişiz
من … نبوده‌ام Ben … değilmişim
شما … نبوده‌اید Siz … değilmişsiniz
تو … نبوده‌ای Sen … değilmişsin
آنها … نبوده‌اند Onlar … değilmişler
او … نبوده است O … değilmiş
حالت سوالی مثبت
ما … بوده‌ایم؟ Biz … miymişiz/mıymışız/muymuşuz/müymüşüz
من … بوده‌ام؟ Ben … miymişim/mıymışım/muymuşum/müymüşüm
شما … بوده‌اید؟ Siz … miymişsiniz/mıymışsınız/muymuşsunuz/müymüşsünüz
تو … بوده‌ای؟ Sen … miymişsin/mıymışsın/muymuşsun/müymüşsün
آنها … بوده‌اند؟ Onlar … miymişler/mıymışlar/muymuşlar/müymüşler
او … بوده است؟ O … miymiş/mıymış/muymuş/müymüş نکته: برای حالت منفی سوالی، کافی است değil را قبل از فعل بیاورید.
حال کامل استمراری یا ماضی نقلی استمراری در زبان فارسی معادل ندارد و ما از این زمان استفاده نمی‌کنیم. این زمان مابین زمان حال کامل و گذشته استمراری است، مثل این که در فارسی بگوییم «می‌رفته‌ام، می‌خریده است». در زبان ترکی، برای نقل قول در زمان گذشته و بیان اعمالی است که در گذشته انجام شده ولی ما آن را ندیده‌ایم و تنها قصد نقل قول آن را داریم.
حالت مثبت
برای ساخت این زمان، ابتدا طبق اصل تطابق آوایی یکی از پسوندهای -i/-ı/-u/-ü به بن فعل اضافه می‌شود. بن فعل با حذف کردن پسوندهای mak/mek از مصدر فعل حاصل می‌شود، برای مثال بن فعل yazmak می‌شود yaz. بعد از آن پسوند استمرار yor و پسوند نقلی muş و در آخر هم پسوند زمان حال و شناسه به بن فعل اضافه می‌شوند.
در جدول زیر، صرف فعل رفتن (gitmek) در زمان حال کامل استمراری آمده است:
