ادبییاتیمیز(آزربایجان تۆرکجه‌سینین ادبییاتی)

[Yabançı]

سلام سایین یولداشلار
بۇ تاپیکده آزربایجان تۆرکجه‌سینین ‌دیل و ادبییاتی اۆچۆن دانیشیق اولاجاق

تاپیکین یولایی بۇ دۆزۆمده‌دیر:
۱-بیر تۆرکجه متن قویۇلاجاق (منیم الیمله).
۲-او متنین اۆزرینده مۇباحیثه اولۇناجاق.
۳-اونا تای بیر قونۇ سئچیلیب و اون اۆچۆن بیر یازی یازماق و پایلاشماقا چاغیریلاجاق.
۴-سونرا بیر قیسسا دیل قایدالاریندا سؤز آچیب و دانیشاجاییق.

تاپیکین یاسالاری:
۱-بحثدن باشقا قونۇدا سورغۇ سورۇشماق یاساق‌دیر.
۲-یئنی قونۇ قویۇلاندان سونرا کئچمیش قونۇلاردان تاپیکده بحث اولۇنماق یاساق‌دیر.



یولای عۇمۇمییتده اۇستاد رفرفین درس اوجاقینین یازیلارینین اۆزرینده‌دیر.


تانیش اولمایان سؤزجۆکلر:
سایین = ائحتیراملی
قونۇ = موضۇع
یاسا = قانۇن
یاساق =ممنۇع
یولای = ریوال

 

[میـنا]

پاسخ : ادبییاتیمیز(آزربایجان تۆرکجه‌سینین ادبییاتی)

ban bilamiam namana yazmisiz.

avalda alefba ogadin

 

[-mina-]

پاسخ : ادبییاتیمیز(آزربایجان تۆرکجه‌سینین ادبییاتی)

فارسی دیلینده ترجمسن گویون لطفن.
بیر فارس ایسدسه اورگنه موشگولو اولمیا.

 

[Yabançı]

پاسخ : ادبییاتیمیز(آزربایجان تۆرکجه‌سینین ادبییاتی)

-بیریمجی یازی-
چاغیریش سسی
«اوجاق یانماسا،تۆستۆ چیخماز.» بۇ مثلی چوخ ائشیتمیشیک،آنجاق بۇ معنانی بیر داها دۆشۆنمگینه دیر.دئمک،تۆستۆ ائوین ایچینده هانسیسا اوجاغین یانماغی حاقیندا دانیشماق و معلۇمات وئرمک قابیلیتینه مالیکدیر.بۇ اۆزدن تۆستۆ بیر علامتدیر،بیر سیقنالدیر.هر سیقنال،دۆزگۆن باشا دۆشۆلۆرسه،دالدادا هانسیسا حادیثه‌نین جریان ائتدیگینی بیلدیریر.هابئله ضرب‌المثلریمیزده وار کی «آشین سۇلۇقلۇغۇ دنین یوخلۇغۇنداندیر».دئمک قوناغین هۇشۇ باشیندا اولسا،آشین سۇلۇقلۇغۇندان ائو یییه‌سی‌نین ایقتیصادی دۇرۇمۇنۇ آیدینجا باشا دۆشمک بیر او قدر‌ده چتین اولمامالیدیر.
سیقناللار دورد یاندان اۆستۆمۆزه آخیشیر،بیزی هانسیسا مساله حاقیندا دۆشۆندۆرمگه چالیشیر،آنجاق تاسۆفلر اولسۇن کی،چوخ واختلار اونلارین معناسینی چاش‌باشلیق اۆزۆندن دۆزگۆن باشا دۆشه بیلمیریک-غفلت کئچیریرک.
میثال اۆچۆن عالیملرین فیکرینجه زلزله‌دن نئچه دقیقه قاباق هاوادا بعضی سیقناللار یاییلیر.ماهیتی نه اولۇرسا-اولسۇن،اینسانلار بۇ سیقناللاری آلابیله‌جک قابیلیته دئیلدیرلر.بعضی قۇشلار و حئیوانلار همین سیقناللاری باشا دۆشمک وئرگیسی وئریلیب،او اۆزدن زلزله‌ند اونجه بۇ کیمی حئوانلارین آراسیندا وۇرنۇخمالار باشلانیر.
ماشینیزین موتورۆ گاهدان دیکسینیر،اۇتقۇنۇر یا دا اؤسکۆرۆر.بۇ او دئمکدیر کی،موتورۇن یاناجاق داندیرما سیستئمینده یاخۇد الکتریک جریانین قورۇلۇشۇندا هانسیسا پوزۇنتۇ عمله گلیب.گۆنۆ بۇ گۆن موتورا باخدیرماق لازیمدیر،یوخسا ایشین ان قیزغین واختیندا عملی آزیب،سیزی یاری یولدا قویاجاق.
دیش آغریسی دیشلرین چۆرۆمگینی و لثه‌لرین سیمله‌دیگینی بیلدیرمگه چالیشیر.بۇ او دئمکدیر کی،دیشلرله باخدیرماغین واختی گلیب-چاتیب.باخدیرماسان،ایش یوغۇنلایاجاق-اونلاری چکیب-آتماق مجبۇریتینده اولاجاقسان.دؤش قفسیندن واخت آشیری باش قالدیران آغریلار بیر اۆرک خسته‌لیگی‌نین علامتی اولا بیلر.اینسانین آلنینی سویۇق تر باسمادان بیر اۆرک مۇتخصیصینه گؤرۆنمک لازیمدیر.
طنطنه‌لی و گؤز قاماشدیران طرزده گئیینمیش بیر قوناق،شۆبهه‌سیز،اؤز مال وارلیغینی خالقین اۆزۆنه چکمکدن لذت آلیر.عئین حالدا بئله شخصلرین باریز خۇصۇصیتی دۆشۆنجه‌نین کۆتلۆگۆ،اؤیۆنگنلیک و لووغالیقدیر.اونلار بۆتۆن عؤمرۆنۆ گلیر دالینجا قاچماغا حصر اؚئدیرلر.اونلار شؤهرت و پۇل دوستاغیدیرلار.بئله‌لری هئچ زامان دوستلۇغا یاراماییب،یارامایاجاق.
اوغلان اۇشاغی‌نین سسی‌نین مۇعین یاشا چاتدیقدا قالینلاشماسی اونۇن یئتیشدیگینی بیلدیریر.شۆبهه‌سیز کی،او،یاخین گله‌جکده ائولنمک فیکرینه دۆشه‌جک.بس اونۇن ائولنمک سۇرساتینا،معاش واسیطه‌لریله و دۆشۆنجه‌سی‌نین یئتکینلیگینه کیم حاضیرلیق گؤره‌جک؟
یئر اۆزۆنۆن هاواسی‌نین گۆنۆ-گۆندن قیزیشماسی اوزون قاتی‌نین اینجلمه‌سیندن و همین قاتدا بؤیۆک دئشیگین عمله گلمگیندن خبر بئریر.بۇ ایسه یئر اۆزۆنده چئشیدلی بیولوژیک و اکولوژیک دییشیکلیکلرین مئیدانا چیخماسینا،یاشاییش مۆحیطی‌نین پوزۇلماسینا،بۇزلارین اریمه‌سینه،دنیزلرین سۇ سویه‌سینین آرتماسینا،یاشاییش بؤلگه‌لری‌نین سۇیا باتماسینا،کینه‌جگین جیددی چتینلیکلره اۇغرایاجاغینا،انسانلارین قورخۇنج آلیزلیقلارا معرۇض قالاجاغینا و آیری-آیری فلاکتلره گتیریب-چیخارا بیلر،
بیر شخصله شیرکت قۇرماق فیکرینده اولسانیز،بۇ سوزه یاخشی فیکیر وئرین : مۆذاکیره زامانی سؤزۇ کئدن شخص آیاقلارینی آمانسیزجاسینا یئللدیر،بارماغی‌نین دریسینی سویۇر،دوداغینی گمیریر و حؤوصله‌سی داریخیر.بیز بۇ عجاییب داورانیشی نئجه باشا دۆشک؟چوخ گۆمان کی،بۇ آدام عصبی بیچیمدندیر،ماجرا قوواندیر.بئله‌لریندهن ایش آدامی چیخماز.گؤرکمجه یاخشی آدام گؤرۆنسه‌لرده،بۇنلارلا قونۇشماق و هر هانسی شیرکت ایشینه گیریشمک اصلا خئییرلی اولمایاجاق و شیرکتین ایقتیصادی فعالیتی یامان انیش-یوخۇشلۇ اولاجاق.بئله شریک.اولا بیلسین کی.بیر گۆن شیرکتین بۆتۆن وار-یوخۇنۇ وۇرا داشا-چیخاباچا.یئرلی یئرینده اولۇغۇندا،شیرکت بیر نفر تمکینلی و وۆقارلی شخصله قۇرۇلسا،داها خئییرلی اولا بیلر،چۆنکی چوخ زیرک قۇش دیمدیگیندن ایلیشیر.
اهمیتله قئید ائدیله‌جک بیر نۆکته‌ ده بۇندان عیبارتدیر کی،ادب،ارکانی گؤزله‌مک چوخ گؤزل صیفتدیر،آنجاق هر کیمده بۇ خۆصۆصیت ایفراط درجه‌ده اولسا،چوخ احتیمالا گؤره بیر گۆن بوز صیفتینی چیخارداجاق.بۇ کیمی شخصلرله مۆعین مسافه‌دن مۆناسیبت ساخلاماق عاغیلا داها اۇیغۇندۇر،یاخین مۆناسیبتلردن بیر گۆن ایسه بیر قنبر-قۇلۇ چیخا بیلر.
سۇیۇن لام آخانی،آدامین یئره باخانی.ایفراط درجه‌ده باشی‌آشاغی و اۇتانجاق بیر شخصین ایشینده نه ایسه بیر زیغی وار.اینسان اؤز نامۇسۇنۇ بئله‌لرینه اعتیبار ائله‌مه‌سه،داها یاخشیدیر.
دانیشماق گۆمۆشدۆرسه،دانیشماماق قیزیلدیر.هر خیردا مساله حاقیندا اؤز مؤوقعینی بیلدیرمگه چالیشان شخص دایاز بیر اینساندیر.آز دانیشیب،چوخ دینله‌ین شخص ایسه یئتکین و درین بیر اینساندیر،دیقتینیز یایینماسین!
گؤزل قادین عۆمۆمیتله دایاز دۆشۆنجه‌لی اولۇر،چۆنکی اؤز گؤزللیگینه گۆونیر،گؤزللیک ساریدان نصیبی آز اولان قادین ایسه عۆمۆمیتله درین دۆشۆنجه‌لی اولۇر.ظاهیره آلدانمایین.
اوجاق قالاماغی و اوجاق تۇتۇشدۇرماغی باجاران کیشیدن یاخشی ار چیخار.اۇشاقلارینیزین آتاسینی سئچنده بۇ نۆکته‌یه فیکیر وئرین.
بۇ سیقناللار آردی-آراسی کسیلمه‌دن بیزه سسلنیر و یول گؤسترنلیک ائله‌ییر.گؤرسن بیز بۇ سسلری دۆزگۆن ائشیدیریکمی؟هر حالدا باشاریلی حیات یاشاماق اۆچۆن سیقناللاری دینله‌مک و چاغیریشلارا جاواب وئرمک لازیمدیر.



بۇ یازینی دیقتیله اوخۇیۇن سونرا بیلمدیغینیز سؤزجۆکلری سورۇشۇن و چالیشین کی دۇیغۇزۇ یازی اۇچۇن بیزله پایلاشین.

 

[Yabançı]

پاسخ : ادبییاتیمیز(آزربایجان تۆرکجه‌سینین ادبییاتی)

یاخشی ائله بیل اۇشاقلارین سؤزلری یوخدۇر یا دۇیۇرلار کی ادبییات اونلارا نیاز دئییل
دیل قایدالارین صائیتلردن باشلئییرام بۇنلار اؤز دیلیمیزده سسلی حرفلردیلر.
تۆرکۆجه‌میزده باشلانیشدا چتین نظره گلن قایدالاردان ساییلیر.
بیزیم گؤزل دیلیمیزده 9 سسلی حرفیمیز وار کی ایکی یئره بؤلۇرۇک.
دؤردۆ قالین صائیت‌دیرلر و بئشینینده آدی اینجه صائیت‌دیر.
آشاغیدا کی عکسه دیقتله باخین:

قالین صائیتلر لاتین یازیلیشیندا:

Aa - Iı - Oo - Uu​

عربجه‌ده عکیسده بیرمجی جدول کیمین یازیلیر آنجاق فرومدا بیلگی‌سایارین یۇنیکود قرارلارینین اساسیندا تاسۇفله بۇ یولایدا یازیریق:

آا - ای|ی ‌‌‌- او|و - اۇ|ۇ​

اینجه‌ صائیتلر ایسه لاتین یازیلیشیندا:

Əə - Ee - Öö - Uu - İi​

بۇ یولایدا یازیریق:

ا|ه - ائ|ئ - اؤ|ؤ - اۇ|ۇ - ای|ی​

 

[Yabançı]

پاسخ : ادبییاتیمیز(آزربایجان تۆرکجه‌سینین ادبییاتی)

ایندیکی زامان یا ایندیکی چاغ یا مضارع اخباری ساده​

لاپ چوخ ایشلنن زامانلاردان ساییلیر.

->اؤرنک اۆچۆن:

من گؤرۆرم - بیز گؤرۆرۆک
سن گؤرۆرسن - سیز گؤرۆرسۆنۆز
او گؤرۆر - اونلار گؤرۆرلر
​

بۇ زامانین دیقته نییاز اولان یئری اول‌شخص‌جمع‌دیر.بعضا بۇ زاماندا بۇ سورغۇ ادامین قارشیسینا چیخیر کی اول‌شخص‌جمعین سونۇندا «ک» یوخسا «ق» ایشلدجغیق؟
بۇ حرفلرین ایشلنمغی گؤزل دیلیمیزین فونوتیک قایدالارین اساسیندادیر و راحات اؤرگشمک اولار.
بۇجۇر کی فعلیمیز اینجه صائتلریله گلسه «ک» حرفیندن و قالین صائتلریله گلسه «ق» حرفین ایشلدجغیق.
->اؤرنک اۆچۆن:

قالین صائتلرله:
من یازیرام - بیز یازیریق
سن یازیرسان - سیز یازیرسینیز
او یازیر - اونلار یازیرلار​

اینجه صائتلرله:
من گلیرم - بیز گلیریک
سن گلیرسن - سیز گلیرسینیز
او گلیر -اونلار گلیرلر
​

- سیز ده فعللری بۇ زاماندا راحتلیقدا صرف ائلیه بیلیرسینیزمی؟